کاربرد ارگونومی
علوم و فنونی وجود دارند که در آن سلامت، بهداشت و کارایی انسان ها مورد بررسی، تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. یکی از این علوم، ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی است.
واژه ارگونومی از دو کلمه یونانی "ارگون" به معنی کار و "نوموس" به معنی قانون و قاعده طبیعی مشتق شده است که در لغت به معنی "قوانین طبیعی کار" است. ارگونومی رشته ای از علوم است که در به دست آوردن ارتباط بین انسان و محیط کار تلاش می نماید.
کاربرد ارگونومی
ارگونومی در طراحی و ساخت ابزار و سیستمهای تولیدی (ساده و پیچیده) حل مشکلات مربوط به تکنولوژی مدرن و حتی وسایل و ابزار زندگی روزمره کاربرد دارد. امروزه، از طراحی یک ابزار ساده مانند خودکار گرفته تا طراحی یک سیستم پیچیده، از ارگونومی استفاده می شود.
زمینه های مهمی که ارگونومی به آنها می پردازد شامل:
1- طراحی ابزار و وسایل
2- طراحی ماشینها و تاسیسات به روش صحیح و مطلوب
3- طراحی روش انجام کار با در نظر گرفتن بهترین نحوه اجرا، متناسب با فیزیک بدن انسان
4- هماهنگی روانی میان افراد و محیط و ابزار کار
5- نحوه صحیح قرار گرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار
نتایج استفاده از ارگونومی در محیط کار
ارگونومی با ارریابی قابلیت های انسان (بیومکانیک و آنتروپومتری)، استرس های کاری و محیطی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی)، نیروهای استاتیک و دینامیک روی بدن انسان (بیومکانیک)، خستگی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی) و همچنین طراحی ایستگاههای کاری و ابزارها، نتایج زیر را به دست آورده است:
1- پیشگیری از اختلالات اسکلتی، عضلانی در بین افراد شاغل (مانند کمردرد یا درد در ناحیه گردن)
2- کمک به پیشگیری از حوادث شغلی
3- افزایش رضایت قلبی کارکنان و رفاه و آسایش آنان
4- کمک به افزایش بهره وری و تولید
رعایت اصول ارگونومی در کامپیوتر
به دلیل استفاده روزمره و مداوم از کامپیوتر، رعایت ارگونومی در طراحی تجهیزات و وسایل کامپیوتری از جمله مهمترین مسائلی است که باعث جلوگیری از ضایعات چشمی، سردرد، کمردرد و فشار به مچ دست، شانه و گردن خواهد شد.
همچنین مهمترین ویژگیهای یک محیط کاری مناسب برای کاربران کامپیوتر شامل 5 قسمت زیر می باشد:
1- سیستم تهویه مطبوع
2- نور کافی و مناسب
3- استفاده از میز مخصوص که دارای عرض و ارتفاع استاندارد باشد.
4- استفاده از صندلی ارگونومیک دارای قابلیت تنظیم ارتفاع
5- استفاده از زیر پایی برای قرارگیری مناسب پاها
کم تحرکی و چشم دوختن به کامپیوتر برای زمانهای طولانی نیز می تواند سبب بروز عوارض برای اپراتور کامپیوتر گردد
پیشگیری
برای پیشگیری از عوارض ذکر شده می توان با رعایت برخی نکات ساده از آسیبهای جدی، جلوگیری به عمل آورد.
1- به تناوب از پشت میز کامپیوتر بلند شده و با نرمشهای ساده گردن، مچ دست و پا و بازوها را حرکت دهید.
2- صفحه مانیتور طوری تنظیم شود که ستون فقرات شما به صورت مستقیم روبروی آن قرار گرفته و چشمان شما با قسمت بالایی صفحه نمایش در یک خط مستقیم قرار گیرد.
3- فاصله مانیتور تا چشمان شما بین cm 60 تا cm50 باشد.
4- هر 30 دقیقه یکبار به اشیایی که در فاصله حدود 6 متری قرار دارند چند دقیقه نگاه کنید.
5- ارتفاع مناسب جهت میز کامپیوتر بین cm71 تا cm66 است.
6- سطح صفحه کلید، با دسته صندلی و آرنج در یک سطح و ارتفاع قرار گرفته و مچ دست به صورت عادی روی صفحه کلید قرار گیرد.
7- میز کار را طوری قرار دهید که روشنایی لامپهای سقف در دو طرف قرار گیرد.
8- روشنایی محیط می بایست ترکیبی از 2 نور زرد و سفید بوده و شدت آن حدود 300 لوکس باشد.
9- دمای مناسب جهت اتاق کار بین 19 تا 23 درجه سانتی گراد و رطوبت مطلوب آن 50% است.
10- بهتر است با باز کردن درب و پنجره ها و یا استفاده از دستگاه تهویه، هوای اتاق مرتباً عوض شود
صندلی ارگونومیک
1- ارتفاع صندلی می بایست قابل تنظیم بوده که بین cm52 تا cm41 توصیه می شود.
2- نشیمن گاه صندلی باید دارای طول و عرض cm48 تا cm40 باشد.
3- ضخامت تشک در حدود cm5 تا cm4 باشد و رویه آن از جنسی باشد که به اصطلاح قابل تنفس بوده و لبه جلوی صندلی گرد و لبه بیرونی آن نرم باشد.
4- عرض پشتی صندلی حداقل cm36 تا cm32 باشد و ارتفاع آن باید بین cm82 تا cm50 در نظر گرفته شود.
5- در قسمت قرار گرفتن گودی کمر، صندلی باید دارای یک قوس محدب و در قسمت پشت، دارای یک قوس مقعر باشد.
6- صندلی مورد استفاده جهت رایانه بهتر است دسته دار و چرخان باشد.
منابع:
- شیوه های عملی ارتقاء بهره برداری انسانی، نظام الدین فقیه، مرکز آموزش مدیریت دولتی
- ارگونومی در عمل، علیرضا چوبینه و دیگران، مرکز آموزش مدیریت دولتی
- کارسنجی و روش سنجی، شهنام طاهری، تهران= آروین
